piątek, 14 listopada 2014

Na tropach zbrodni w Nowosielicy (woj. stanisławowskie, pow. Śniatyn)

Polski cmentarz z oddali. Nowosielica.
Jadę z p. Jadwigą Nowicką z d. Piątkowska do wsi Nowosielica (ukr. Novoselycja, Новоселиця) w pow. śniatyńskim. Sama p. Jadzia mieszka od wojny w Zabłotowie, jest Polką, chociaż polskiego paszportu nigdy nie miała. Ojciec p. Jadzi zmarł w 1942 r., niewykluczone, że "z udziałem osób trzecich". Do Nowosielicy udajemy się między innymi, by znaleźć miejsce jego pochówku.

Pytam pasażerkę, którą drogą jechać, bo do wioski prowadzą dwie drogi: krótsza przez Dżurów i dłuższa - przez Rożnów. Wybieramy ten drugi wariant. Wtedy dowiaduję się, dlaczego "tak jest bezpieczniej". W 1944 r., gdy w okolicy nasiliły się antypolskie napady przez działalność odziałów OUN-UPA, Zabłotów w oczach Polaków był synonimem oazy bezpieczeństwa ze względu na stacjonujące tam wojsko radzieckie. Z tego powodu nasi Rodacy ratowali życie ucieczką do miasta, zostawiając dobytek banderowcom. 
Wdowa Piątkowska razem z trojgiem kilkuletnich dzieci zdecydowała się przebyć tę trasę razem z rodziną sąsiada. On jednak powiedział: "Dobrze, żeby ktoś z nas przeżył i dotarł do Zabłotowa. Jeśli się rozdzielimy, mamy większe szanse, że komuś się uda. Wy idźcie jedną drogą, a my drugą." Ocalała tylko rodzina Piątkowskich, w tym p. Jadzia, która opowiada wszystko ze zrozumiałym wzruszeniem.
P. Jadzia wysypuje ziemię z woreczka
na symbolicznym grobie ojca 
w Zabłotowie
W Nowosielicy zabieramy do samochodu jej koleżankę z klasy, Ukrainkę, która staje się przewodnikiem po tej rozleglej wiosce. Krążąc po krętych, gruntowych drogach (asfaltu nie ma), dojeżdżamy wreszcie do polskiego cmentarza. Niewiele z niego zostało: kilka stojących nagrobków ze słabo czytelnymi napisami, kilka poprzewracanych, nieliczne metalowe krzyże. Jest też otwarty grobowiec z dwiema rozbitymi trumnami - widzę ludzkie kości, w tym czaszkę i wsypane do środka śmieci. Gdy powiedziałem to na głos, Ukrainka zaczęła od razu wygładzać zastany porządek, mówiąc, że "to pewnie wiatr zawiał je do środka". Było jej wstyd za rodaków...
P. Jadzia nie znalazła oznaczonej mogiły swojego ojca, więc wyjęła z kieszeni woreczek i z wierzchu anonimowego grobu wzięła kilka garści ziemi, by zawieźć ją na cmentarz w Zabłotowie. Zapaliliśmy świeczkę i w ciszy, wspólnie z Ukraińcami-przewodnikami, pomodliliśmy się za zmarłych. Podobno na cmentarz przyjeżdża regularnie jedna rodzina z Polski. Jest on nieogrodzony, zarośnięty trawą, a w ostatnich latach ktoś posadził tam w szpalerach drzewka jabłoni.
Kolejny punkt wyjazdu był jeszcze bardziej emocjonalny. P. Jadzia chciała dowiedzieć się od miejscowych, gdzie jest jej rodzinne podwórko. Była na miejscu 54 lata temu (1960 r.), by odzyskać dom wybudowany przez jej ojca tuż przed wojną w 1939 r. Było to możliwe tylko dlatego, że mama nieprzerwanie od wojny opłacała ubezpieczenie na adres w Nowosielicy. Dom został wtedy rozebrany i złożony ponownie w Zabłotowie. Do dziś jest milczącym świadkiem historii tych dwóch miejscowości.
Poszukiwania przyniosły sukces. W rozmowie z sędziwą staruszką okazało się, że to ona zamieszkała w owym domu w czasie wojny, gdy już nie był zajęty przez Polaków. W czasie pamiętnej ucieczki do Zabłotowa w 1944 r. nie wszyscy jednak dom opuścili. Została w nim babcia p. Jadzi, która nie miała już ochoty uciekać i liczyła na inne zakończenie ataków. Banderowcy, wchodząc do domu, mieli jednak jeden cel - oczyścić ziemię z tego, co nieukraińskie. W czasie rozmowy mogłem słuchać ukraińskiego świadka - Ukrainki, która jako 9-letnia dziewczynka wycierała z podłogi krew po zabitej Polce. Zabitą ciągnięto prawdopodobnie po ziemi, gdyż krew miała zostawić ślad od izby do progu domu. I tak spotkała się wnuczka ofiary z beneficientką mordu... 
Tu do wojny stał kościół rzymskokatolicki.
Kobieta opowiedziała również o mordzie Polaków zwabionych do urzędu gminy na posiedzenie. Budynek został otoczony banderowcami z bronią i podpalony. Dziś wiemy, że w czasie wojny z rąk nacjonalistów zginął w Nowosielicy prawie co drugi Polak - 72 osoby. O 72 osoby za dużo! Tymczasem we wsi przy drodze powiewają czerwono-czarne flagi, a młode pokolenie nie wie, dlaczego kościół z 1882 r. nagle przestał istnieć i w jego miejscu jest zaorane pole...
opr. A. Więch

PODWÓJNY APEL:
1. Powyższy post cieszy się dużą czytelnością w internecie. Jeśli są osoby, które chciałyby upamiętnić zbrodnię w Nowosielicy poprzez odsłonięcie np. tablicy pamiątkowej na miejscu, prosimy o kontakt.
2. Jeśli ktoś z potomków mieszkańców Nowosielicy posiada dawne zdjęcia z uroczystości kościelnych w tej wiosce (śluby, I Komunia, pogrzeby, itp.), to bardzo prosimy o kontakt mailowy.

Kliknij TUTAJ, aby odsłuchać reportaż Radia Rzeszów.




Sprofanowane zwłoki na polskim cmentarzu






Na tym podwórku  stał dom, w którym
banderowcy zabili polską staruszkę,
Karolinę Piątkowską, lat 78


5 komentarzy:

  1. wykaz pomordowanych w Nowosielicy wsi leżącej między
    Rożnowem, a Dżurowem (woj.Stanisławowskie):
    1. Chałupa Maria z d. Berezowska, żona Edwarda Chałupa; lat. 38
    2. Chałupa Zbigniew Tomasz, syn Edwarda i Marii; lat 15
    3. Chałupa Zofia Barbara, córka Edwarda i Marii; lat 10
    zamordowani w nocy z dnia 1 / 2 listopada 1944 r.
    nie odnaleziono zwłok, pradwopodobnie ciała wrzucono do starych szybów
    kopalni w Nowosielicy "Pod górą" lub zakopano w pobliskim lesie
    inne zamordowane osoby (większość z pochodzenia Polacy i Czesi) z notatek mieszkańca Nowosielicy (E.Chałupa);
    większość zamordowana jesienią 1944 roku w nowosielickim Urzędzie Rady Wiejskiej (Silskiej Rady) postrzeleni w nogi i spaleni żywcem (oczywiście brak tablicy ku czci pomordowanych, a nazwiska morderców można znaleźć na cmentarzu w Nowosielicy); cmentarz katolicki w Nowosielicy zdewastowany przez element wiejski pod wodzą ukraińskiego sołtysa M.R. w 1944 r.; kościół katolicki spalony;
    ofiary mordu:
    4. Chałupa Augustyn syn Augustyna; lat 62
    5. Chałupa Ferdynand syn Augustyna; lat 60
    6. Chałupa Helena z d. Strecker, żona Ferdynanda; lat 55
    7. Chałupa Ferdynand syn Ferdynanda; lat 60
    8. Chałupa Anna z d. Ginalska, żona Ferdynanda; lat. 58
    9. Chałupa Maria córka Ferdynanda i Anny; lat 22
    10. Lasczyńska (Laszczyńska) Janina z d. Chałupa, żona Włodzimierza; lat 30
    11. Lasczyńska Maria córka Włodzimierza i Janiny; lat 12
    12. Lasczyński Józef syn Włodzimierza i Janiny; lat 6
    13. Strecker Paulina z d. Chałupa, żona Wilhelma; lat 43
    14. Strecker Maria z d. Jankiewicz, żona Augustyna; lat 50
    15. Frik (Frick) Teresa z d. Kubiczek, żona Wawrzyńca; lat 43
    16. Pawłowski Stanisław; lat 52
    17. Rolak Zofia; lat 59
    18. Piątkowska Karolina; lat 78
    19. Dauheimer Maria; lat 68
    20. Abrahamowicz Maria; lat 58
    21. Hołub Petronela z d. Miller; lat 55
    22. Adler Franciszek syn Mikołaja; lat 39
    23. Bratownik Stanisław; lat 22
    pomordowani z sąsiedniej wsi Dżurów:
    1. Glazer Ferdynand syn Edwarda; lat 48
    2. Sanecki Józef; lat 70
    3. Matusiak Józef; lat 49
    4. Matusiak Julia; lat 47
    5. Wesołowski Jan; lat 63
    6. Litecki Paweł; lat 25
    7. Kształt Jan; lat 52
    8. Kształt Karolina; lat 59
    9. Nowakowska Rozalia; lat 70
    10. Nowakowska Maria; lat 65
    11. Świątek Matylda; lat 76
    12. Sadowiński Antoni; lat 50
    13. Sadowińska Otylia; lat 48
    14. Dasiewicz Stefan; lat 40

    OdpowiedzUsuń
  2. http://naszekresy.blogspot.com/search/label/Cha%C5%82upowie
    polecam m.in. informacje o Nowosielicy nad rzeką Rybnicą; Pomordowani powinni zostać upamiętnieni tablicą i krzyżem katolickim w miejscu mordu - plan takiego upamiętnienia cały czas jest w sercu potomków Polaków z Kut, Nowosielicy i Rożnowa - oby się spełnił jak najszybciej, będzie potrzebne wsparcie materialne i duchowe !

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo prosimy o kontakt z Zabłotowem na e-mail: parish.zabolotiv@gmail.com

      Usuń
  3. http://naszekresy.blogspot.com/search/label/Cha%C5%82upowie

    potomkowie oraz kuzyni Polaków pomordowanych w Kutach, Nowosielicy i innych okolicznych miejscowościach mieszkają obecnie w Kanadzie, Niemczech, Polsce, Wielkiej Brytanii, USA

    OdpowiedzUsuń
  4. Bardzo fajny wpis. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń